Mededelingsplicht en onderzoeksplicht bij (ver)koop

Mededelingsplicht verkoper versus onderzoeksplicht koper bij (ver)koop

Mededelingsplicht: bij verkoop, o.a. van een onderneming of van bijvoorbeeld een boot, geef ik de verkoper altijd het advies alles aan beoogd koper te melden, gevraagd en ongevraagd.
“Het komt namelijk altijd uit”. Tegeltjeswijsheid?
Gebaseerd op ervaringen vanuit de praktijk kan ik dit wel bevestigen.

En komt achteraf een “gebrek” of erger uit, dan is veelal de schade en ellende niet te overzien. Niet voor verkoper en niet voor koper van een (on)roerende zaak, bedrijf etc.
Ofwel: beter ‘hot items” voor de bedrijfsoverdracht aan koper melden, bespreken en waar nodig uitonderhandelen, dan claims van koper achteraf.

Koper van een bedrijf heeft een onderzoeksplicht. Onderzoek gebeurt via het boekenonderzoek (due diligence), vragen vooraf en achteraf aan verkoper en via inwinnen van inlichtingen elders.

Mededelingsplicht en onderzoeksplicht – wat gaat voor?

Wat gaat nu voor? De mededelingsplicht of onderzoeksplicht? De verkoper meent dat hij alles (wat hij relevant vindt) heeft medegedeeld aan beoogd koper. De koper meent dat zaken niet zijn medegedeeld of zelfs (opzettelijk) door verkoper zijn verzwegen.

Vrij recent heeft de Hoge Raad zich over de verhouding tussen mededelingsplicht en onderzoeksplicht uitgelaten: zie HR 16 december 2022, ECLI:NL:HR:2022:1870 

Uitspraak Rechtbank en Hof: onderzoeksplicht koper

De – m.i. best bijzondere – zaak betrof de verkoop van een ouder zeilcharterschip. Het schip werd “as is” verkocht. Vaak denkt een verkoper daarmee van alles af te zijn.

De relevante bepalingen uit de koopovereenkomst:

“Artikel 5

De feitelijke levering van het verkochte aan koper zal geschieden in de staat waarin het zich bij het tot stand komen van deze overeenkomst bevindt (…).

Koper wordt voor de levering in de gelegenheid gesteld om het schip droog te zetten voor keuring van het onderwaterschip, kosten van droogzetten, de schoonmaak, de expertise, en de keuringskosten zijn voor rekening van Koper.

Artikel 6

(…) Koper is voornemens het verkochte te gebruiken als zeegaand zeilcharterschip.

Aan Koper kenbare gebreken die daaraan in de weg kunnen staan, komen voor zijn risico. (…)

Koper heeft het recht het verkochte voor de feitelijke levering in- en uitwendig te inspecteren. Het verkochte zal worden overgedragen met alle daarbij behorende rechten en aanspraken, zichtbare en onzichtbare gebreken (…).”

Koper heeft wel – voorzichtig – het eerste seizoen met het schip gevaren. Achteraf blijkt van ernstige roestvorming aan het staalwerk van het schip. Kosten vervanging circa € 200.000. Koper vordert o.a. ontbinding van de koopovereenkomst en schadevergoeding.

De rechtbank heeft de vorderingen van koper afgewezen.

Het hof heeft het vonnis van de rechtbank bekrachtigd. Het Hof heeft daartoe onder meer het volgende overwogen:

“De gebreken aan de scheepshuid in het vlak van het schip die zijn geconstateerd tijdens de keuring op 2 april 2017 (na de levering), leveren, gelet op de geringe omvang, het feit dat ze zijn verholpen en dat vervolgens het hele seizoen met [het zeilcharterschip] is gevaren, geen non-conformiteit op in de zin van art. 7:17 BW. (rov. 3.7)

De vraag of de gebreken van, samengevat, ernstige roestvorming en rotting van spanten en zaaghouten, normaal gebruik van [het zeilcharterschip] verhinderen en aldus non-conformiteit opleveren, kan in het midden blijven. [de koper] mocht op grond van alle feiten en omstandigheden bij het tot stand komen van de koop niet verwachten dat deze gebreken, indien deze al zouden komen vast te staan, afwezig zouden zijn. (rov. 3.8)

[de koper] heeft niet voldaan aan de op hem rustende onderzoeksplicht. Hij heeft nagelaten gebruik te maken van de mogelijkheid, opgenomen in art. 5 van de koopovereenkomst, om het meer dan honderd jaar oude schip voor de levering droog te zetten en te (doen) inspecteren.”

Uitspraak Hoge Raad: de informatieplicht van verkoper

De Hoge Raad komt tot een ander oordeel dan het Hof. De Hoge Raad verwijst naar – vaste rechtspraak – inhoudende dat de mededelingsplicht van de verkoper prevaleert boven de eventuele onderzoeksplicht van de koper.
Zie b.v. over de mededelingsplicht van de verkoper HR 14 november 2008, ECLI:NL:HR:2008:BF0407, rov. 3.4.2.

De verkoper dient hem normaliter bekende gebreken aan koper te melden, dus mededelingsplicht van de verkoper.
Een verkort citaat naar aanleiding van het namens koper verrichte expertise onderzoek:

“In opdracht van [de koper] heeft Expertisebureau [B] op 4 januari 2019 een rapport uitgebracht, waarin wordt geconcludeerd dat sprake is van “ernstige corrosie van de scheepshuid, spanten en klinknagels ….. .
Volgens [B] is sprake geweest van jarenlange inwerking van (zout) water, dat bij de helling tegen én op de vloerplanken heeft gestaan en dus de eigenaar niet kan zijn ontgaan.

(xii) In een aanvullend expertiserapport van 5 april 2019 stelt [B] dat hij bij de inspectie op 12 december 2018 niet heeft kunnen zien waar de lekkage vandaan kwam,……….. Er was een Trespa plaat op de stalen opvangbak voor het douchewater geplakt, wat er volgens [B] op wijst dat [verweerders] moeten hebben geweten van de lekkage.

De Hoge Raad overweegt ter zake van de mededelingsplicht van de verkoper ten opzichte van de onderzoeksplicht koper:

Het hof heeft ofwel miskend dat in het algemeen aan een koper, ook een onvoorzichtige koper, niet zal kunnen worden tegengeworpen dat hij onvoldoende onderzoek heeft gedaan naar de eigenschappen van het gekochte, wanneer de verkoper dienaangaande naar de in het verkeer geldende opvattingen een mededelingsplicht had maar heeft nagelaten de koper op de hoogte te stellen van bij de verkoper bekende feitelijke gegevens die relevant zijn voor de beantwoording van de vraag welke eigenschappen de koper met het oog op de beoogde bestemming van het gekochte mocht verwachten, ….. .

Onderdeel 2 klaagt in dit verband terecht dat het hof geen kenbare aandacht heeft besteed aan het beroep van [de koper] op
(i) het door [verweerders] voorafgaand aan de koop aan [de koper] overhandigde vlakdikterapport,
(ii) de omstandigheid dat het schip bij de aankoop ‘onder Klasse’ voer en de in dat verband door [de koper] ingenomen stelling dat de klassecertificering zou zijn vervallen als [verweerders] ter zake van de melding van [de kapitein] zouden hebben voldaan aan hun meldplicht en
(iii) art. 11 van de koopovereenkomst (zie hiervoor in 2.1 onder (ii)).
Evenmin heeft het hof in dit verband voldoende aandacht besteed aan
(iv) het betoog van [de koper] ten aanzien van de oorzaak van de in 2018 geconstateerde gebreken en de onjuistheid van de verklaringen van [verweerders] daarover en
(v) de mate van deskundigheid van partijen.

Volgt vernietiging en verwijzing naar het gerechtshof Den Haag ter verdere behandeling en beslissing.

Mededelingsplicht versus onderzoeksplicht: vragen / advies ter zake nodig?

In de praktijk van verkoop en koop van bedrijven kan dit onderwerp tot veel vragen en discussie / geschillen aanleiding geven. Zaken liggen vaak genuanceerd. Alleen al om die reden adviseer ik verkopers van aandelen en/of van bedrijven of van (on)roerende zaken om informatie zoveel mogelijk schriftelijk aan koper te verstrekken of mondeling verstrekte informatie schriftelijk aan koper te bevestigen.

Verkoper: leg alle aan koper verstrekte informatie (digitaal) vast, bijvoorbeeld op een USB stick.

Heeft u naar aanleiding van dit blog over de mededelingsplicht en onderzoeksplicht vragen of wilt u juridisch advies over – of begeleiding bij een verkoop, koop of bij een bedrijfsovername, dan kunt u mij bellen of mailen.
Ik ben u graag van dienst.

Berkel-Enschot, 1 juni 2023
Auteur van dit artikel © :
mr. Enno Schets
Advocaat
Schets Advocatuur
013-5331752
06-57644156
Zie www.schetsadvocatuur.nl

Dit blog artikel is met aandacht geschreven, doch is algemeen van karakter en van informatieve aard. Deze algemene informatie kan niet of verminderd van toepassing zijn, zulks afhankelijk van de specifieke omstandigheden van uw situatie. Dit blog artikel dient derhalve niet als concreet juridisch advies te worden beschouwd. Elke situatie staat op zich en behoeft normaliter maatwerk. Schets Advocatuur aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor het gebruik en de gevolgen van het gebruik van de informatie uit dit blog artikel.