Haviltex bij koopovereenkomst aandelen: leg uit via duidelijke bijlagen!

Haviltex maatstaf: als ondernemer, verkoper of koper van een bedrijf zal u dit criterium waarschijnlijk niets zeggen. De Haviltex maatstaf vloeit voort uit een belangrijke uitspraak (“arrest”) van de Hoge Raad over de uitleg van contracten. Vaak zien geschillen namelijk op de vraag: hoe moet dit artikel of deze clausule worden uitgelegd? Wat hebben partijen precies bedoeld?

Werkt u veel met contracten of kunt “het contract van uw leven” sluiten (verkoop van uw bedrijf of koop van het gedroomde bedrijf)? Probeer dan “uitleg geschillen” te voorkomen.
Daartoe is het zinvol om tips uit dit blog artikel op te volgen. Voorkomen is beter dan genezen.

Medio december 2023 heeft de Hoge Raad (ECLI:NL:HR:2023:1754) meer duidelijkheid over de uitleg van een koopovereenkomst aandelen verschaft, uitgaande van deze Haviltex maatstaf.

De Haviltex maatstaf: betekenis

Eerst even over deze Haviltex maatstaf. Hoe luidt nu volgens de Hoge Raad deze Haviltex maatstaf? Zie het arrest ECLI:NL:HR:1981:AG4158:

Hoge Raad geeft als maatstaf dat de vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding van partijen is geregeld en of dit contract een leemte laat die moet worden aangevuld, niet kan worden beantwoord op grond van alleen maar een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van dat contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten.

De Haviltex maatstaf komt er op neer dat voor uitleg van contracten niet alleen naar de tekst zelf moet worden gekeken, maar ook naar de partijbedoelingen, verwachtingen van partijen en de omstandigheden van partijen.

Gaat het om professionele partijen of om consumenten en in hoeverre zijn partijen bijgestaan door een advocaat of jurist? Is er lang onderhandeld over een artikel? Bestaat er een voorafgaande intentieovereenkomst, is er voorafgaande correspondentie waaruit de bedoeling van een partij blijkt, zijn er gespreksaantekeningen of notulen van een bespreking?

Overnames van bedrijven kunnen zeer complex zijn. Er wordt veel (her)onderhandeld, besproken, geschreven en er is doorgaans veel documentatie. Nauwkeurigheid in de koopovereenkomst voorkomt discussie achteraf.

Haviltex bevestigd en verduidelijkt: ECLI:NL:HR:2023:1754

Terug naar deze recente uitspraak van de Hoge Raad. Wat speelde daar?

De zaak betrof een koop/verkoop van aandelen in een vennootschap, waarbij verkoper zich heeft verbonden om voorafgaand aan de levering van de aandelen roerende zaken in eigendom over te dragen aan de vennootschap. De vraag is welke roerende zaken precies zijn overeengekomen en of de verkoper aan de afspraak (volledig) heeft voldaan. Koper stelt zich op het standpunt dat verkoper jegens hen schadeplichtig is omdat niet alle overeengekomen vaste materiële activa door verkoper in eigendom zijn overgedragen aan de vennootschap.

Koper heeft een kopie van een lijst van materiële vaste activa overgelegd met daarop twee handtekeningen en een datum van 6 mei 2014 (hierna: de kopielijst MVA). Verkoper heeft weersproken dat deze kopielijst MVA bijlage 1 bij de koopovereenkomst betreft en heeft voorts weersproken dat de op deze kopielijst MVA opgenomen activa de vaste materiële activa betreffen ten aanzien waarvan Koper en Verkoper zijn overeengekomen dat deze voorafgaand aan de aandelenoverdracht door Verkoper aan de vennootschap in eigendom zouden worden overgedragen. Het verschil tussen de door koper overgelegde kopielijst MVA en de volgens verkoper afgesproken lijst met activa betreft met name het aantal (diesel)pompen; volgens verkoper zouden er 190 plus 50 (diesel)pompen in eigendom worden overgedragen en volgens koper in totaal 330 (diesel)pompen.

Het Hof beslist: Volgens het bepaalde in de koopovereenkomst hebben partijen de aanwezige vaste materiële activa geïnventariseerd. Groep c.s. (= koper) heeft niet nader toegelicht dat (aanzienlijk) meer (diesel)pompen zijn geïnventariseerd dan later door Holding (= verkoper) in eigendom zijn overgedragen. Ook overigens hebben Groep c.s. (behalve in een emailbericht van 25 oktober 2018, waarover hierna meer) onvoldoende inzichtelijk gemaakt dat Holding minder (diesel)pompen dan afgesproken heeft geleverd en waar deze (diesel)pompen zich feitelijk dan bevonden/bevinden. Dit klemt temeer nu Groep c.s. niet hebben weersproken dat alle (diesel) pompen van Holding in een automatisch registratiesysteem waren opgenomen, welk systeem, zoals Holding onweersproken heeft uiteengezet, bij de levering van de vaste materiële activa is overgedragen aan Groep c.s.”.

Het Hof wijst de vordering van koper af (gelijk eerder de rechtbank): “De slotsom luidt dat de vordering van Groep c.s. (= koper) wegens niet geleverde vaste materiële activa ook in hoger beroep niet toewijsbaar is. Groep c.s. hebben gezien het vorenstaande, in onderlinge samenhang beschouwd, onvoldoende inzichtelijk gemaakt dat tussen partijen is overeengekomen dat Holding (= verkoper) alle activa die op de door Groep c.s. overgelegde kopielijst MVA staan vermeld in eigendom aan [BV 1] zou overdragen (en daaraan geen uitvoering heeft gegeven); en hebben ook overigens niet voldoende toegelicht dat Holding (behoudens de in voormeld emailbericht genoemde) niet alle wél overeengekomen zaken in eigendom heeft overgedragen aan [BV 1]”.

Waar het hier om gaat, is dat met verschillende lijsten van materiële vaste activa is gewerkt: de (originele) lijst bij de koopovereenkomst was beperkter van omvang dan de lijst van materiële vaste activa bij de notariële akte van levering, die kennelijk uit het door koper overgenomen automatisch registratiesysteem kwam. Onduidelijkheid aldus, volgens koper.

De Hoge Raad heeft de uitspraak van het Hof bevestigd. De Hoge Raad legt de koopovereenkomst (en de daarbij behorende bijlage 1, de MVA lijst) uit aan de hand van de Haviltex-maatstaf (en verwerpt het cassatieberoep van koper), verkort weergegeven:

“Het was aanvankelijk de bedoeling dat Groep (= koper) de activa van Holding (= verkoper) zou overnemen en door partijen is daarbij een koopsom voor de activa van € 4.000.000,– tot uitgangspunt genomen. Troostwijk Waardering en Advies B.V. (hierna: Troostwijk) heeft vervolgens een taxatierapport opgesteld. De lijst waarop Groep c.s. zich beroepen bevat activa die niet voorkomen in het rapport van Troostwijk. Zonder toelichting, die ontbreekt, valt niet in te zien waarom deze activa niet in de taxatie zijn betrokken als het wel de bedoeling was dat ze naar ([dochtervennootschap 1] en daarmee naar) Groep zouden gaan. De e-mail van 29 september 2016 van de adviseur van Holding aan de notaris wijst er ook op dat de lijst waarop Groep c.s. zich beroepen activa bevat die niet door Holding in eigendom aan [dochtervennootschap 1] worden overgedragen. Dat het de bedoeling was dat alle op die lijst vermelde activa in eigendom zouden worden overgedragen aan [dochtervennootschap 1], kan daarom niet zonder meer worden aangenomen. Wat betreft het aantal (diesel)pompen heeft Holding een handgeschreven notitie overgelegd waarop is genoteerd dat het gaat om in totaal 242 pompen. Dit aantal komt terug in een door Holding overgelegd Exceloverzicht van 8 januari 2013. Groep c.s. hebben niet nader toegelicht dat (aanzienlijk) meer (diesel)pompen zijn geïnventariseerd dan later door Holding in eigendom zijn overgedragen. Groep c.s. hebben niet weersproken dat alle (diesel)pompen van Holding in een automatisch registratiesysteem waren opgenomen, welk systeem, zoals Holding onweersproken heeft uiteengezet, bij de levering van de vaste materiële activa aan Groep c.s. is overgedragen.”.

Wat hier aldus is gebeurd, is dat de Hoge Raad voor uitleg van een koopovereenkomst aandelen kijkt naar de tekst van de koopovereenkomst en bijbehorende Bijlage 1, doch daarnaast voor de uitleg van de transactiestukken kijkt naar de omstandigheden van partijen en naar de verwachtingen. En ook kijkt naar een originele stuk in plaats van naar een kopielijst MVA.
Koper had dus geen recht op meer activa dan door verkoper aan koper zijn overgedragen.

Tips om geschillen bij verkoop aandelen / activa te voorkomen

1. Werk met duidelijke, originele bijlagen bij de transactiestukken in geval van (ver)koop aandelen of activa (bedrijfsovername). Kijk dus goed naar de inhoud van de bijlagen en zorg ervoor dat deze inhoud ondubbelzinnig juist is en volledig.

Laat deze bijlagen paraferen door partijen.

2. Wat betreft mijn tip ad 1: volg deze tip reeds op vanaf de LOI (letter of intent, intentieovereenkomst).

Veelal wordt de koopprijs overeengekomen op een Cash en debt free basis. Zorg ervoor dat duidelijk is wat daarmee wordt bedoeld en werk dit uit in een aparte bijlage: de zgn. “Equity Bridge”. Met reeds zoveel mogelijk ingevulde posten. Zodat deze equity bridge aan partijen aangeeft hoe de transactie in beginsel in financiële zin uitpakt (of wel “het managen van  de verwachtingen”).
Laat deze bijlage paraferen door partijen.

Worden bepaalde activa overgedragen aan koper, werk dan met een MVA lijst. Geef aan wat, indien aan de orde, wel en wat niet wordt verkocht.
Laat deze bijlage paraferen door partijen.

3. Maak de (originele) bijlagen onderdeel van de koopovereenkomst. Door deze in de tekst van de koopovereenkomst te benoemen en als bijlage aan te hechten.
4. Maak dezelfde (originele) bijlagen onderdeel van de akte van levering aandelen via de notaris.
   Zo leert ons de recente uitspraak ECLI:NL:HR:2023:1754. Dit kan mijns inziens via het aanhechten van de hele koopovereenkomst (incl. juiste bijlagen) aan de akte van levering aandelen of tenminste door de relevante originele bijlagen van de koopovereenkomst aan deze akte te hechten.

Vragen over verkoop of koop van aandelen of van activa: bel of mail gerust.

Dit blog artikel over haviltex en uitleg van contracten geeft de verkoper van aandelen of activa tips over de in acht te nemen nauwkeurigheid bij koopovereenkomsten in geval van bedrijfsoverdracht.

Voor meer kennis over bedrijfsoverdracht kunt u de kennisbank raadplegen. Deze website vermeldt inzake bedrijfsoverdracht ook een transactielijst en de aanbevelingen van cliënten en relaties met wie inzake bedrijfsoverdracht is samengewerkt.

Wilt u uw onderneming verkopen of een onderneming kopen?
Bellen kan naar: 06- 57644156. Mailen kan naar: info@schetsadvocatuur.nl

Gaarne ben ik u van dienst.

Berkel-Enschot, 6 november 2024
Auteur van dit artikel © :
mr. Enno Schets
Advocaat
Schets Advocatuur
013-5331752
06-57644156
Zie www.schetsadvocatuur.nl

Dit blog artikel is met aandacht geschreven, doch is algemeen van karakter en van informatieve aard. Deze algemene informatie kan niet of verminderd van toepassing zijn, zulks afhankelijk van de specifieke omstandigheden van uw situatie. Dit blog artikel dient derhalve niet als concreet juridisch advies te worden beschouwd. Elke situatie staat op zich en behoeft normaliter maatwerk. Schets Advocatuur aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor het gebruik en de gevolgen van het gebruik van de informatie uit dit blog artikel.